၁၉၅၀ ခုနှစ်တွင် ဘင်ဂျမန် ဖရမ်စစ် လပိုးစကီး (Benjamin Francis Laposky, 1914-2000)ဆိုသူသည် အော်စီလိုစကုပ်ပုံရိပ်တစ်ခုကို အီလက်ထရော နစ်နည်းပညာဖြင့် ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ထုတ်လုပ်နိုင်ရန် အော်စီလိုစကုပ်ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ အော်စီလိုစကုပ်ဖြင့် အော်စီလိုစကုပ်ပုံရိပ် လက်ရာများကို ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ အော်စီလိုပုံရိပ်များကို ဖန်သားပြင်ပေါ်တွင်သာ မြင်တွေ့နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုလက်ရာများကို ပုံနှိပ်ထုတ်လုပ်ရန် အခြေအနေ မပေးခဲ့ပါ။ ထိုကြောင့် အော်စီလိုပုံရိပ်များကို ဓာတ်ပုံကင်မရာဖြင့် ဓာတ်ပုံရိုက်ယူခဲ့ရသည်။
အော်စီလိုစကုပ်ပုံရိပ်သည် ကွန်ပျူတာဂရပ်ဖစ်၏ အစဦးဖြစ်သည်။ ဒီဂျစ်တယ်အနုပညာ၏ ပျိုးခင်းဖြစ်သည်။ နည်းပညာကိုစိတ်ဝင်စားသော အနုပညာရှင်တစ်ဦး၏ နည်းပညာအခြေပြု တီထွင်ဖန်တီးမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ သူ၏ တီထွင်ဖန်တီးမှုသည် မြန်နှုန်းမြင့်တိုးတက်နေသော နည်းပညာနှင့်အတူ အနုပညာဖွံ့ဖြိုးမှုများ လန်းဆန်းတကြွလာစေရန် ကြားခံအလွှာ(medium)တစ်ခုကို မွေးဖွားခြင်း၏အစပိုင်း အမြုတေအပိုင်း အစတစ်ခုဖြစ်သည်။ သူသည် ဒီဂျစ်တယ်အနုပညာဆိုသော အနုပညာပုံသဏ္ဍာန်တစ်ခုကို စတင်မွေးဖွားသူတစ်ဦး၊ ဒီဂျစ်တယ်အနုပညာ၏ ဖခင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။
ဘင်ဂျမန်ကို ၁၉၁၄ ခုနှစ်၌ အိုင်အိုဝါတွင် မွေးဖွားသည်။ သူသည် သင်္ချာပညာရှင်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ပုံဆွဲဆရာတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ အနုပညာရှင် တစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူသည် အော်စီလိုစကုပ်ပုံရိပ်ကို ဒြပ်မဲ့အနုပညာဖန်တီး မှုတစ်ခုအဖြစ် ဖန်တီးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဘင်ဂျမန်၏ အစောပိုင်း အော်စီလိုလက်ရာများသည် အဖြူအမည်းများသာဖြစ်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းလက်ရာများကို အရောင်များဖြင့် ဖန်တီးနိုင်ခဲ့သည်။
ဘင်ဂျမန်၏ အော်စီလိုလက်ရာများနောက်ပိုင်းမှသာ အနုပညာရှင်များသည် အနုပညာလက်ရာဖန်တီးရန်အတွက် စက်ပစ္စည်းများနှင့် အန်နာလော့ခ်ကွန်ပျူတာများကို အသုံးပြုလာကြသည်။ ကွန်ပျူတာသည် ၁၉၆၀ ဝန်းကျင်ခုနှစ်များအထိ တန်ဖိုးကြီးမားနေစဲဖြစ်သည်။ သုတေသနဌာနများ၊ တက္ကသိုလ်များနှင့် စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်းကြီးများတွင်သာ ကွန်ပျူတာကိုအသုံးပြုနိုင်ကြသည်။
ထိုကာလက ကွန်ပျူတာများသည် ယနေ့ခေတ်ကာလတွင် အသုံးပြုနေရသောကွန်ပျူတာနှင့် တူညီမှုမရှိသေးပါ။ မောက့်စ်(mouse)ကဲ့သို့သော ကိရိယာများကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ခြင်း မရှိသေးပါ။ အသုံးချဆော့ဝဲလ်များလည်း အများအပြားမရှိသေးပါ။ ဂရပ်ဖစ်ဆိုင်ရာ၊ ရုပ်ရှင်ဆိုင်ရာနှင့် အနုပညာဆိုင်ရာဆော့ဝဲလ်များ အသုံးပြုနိုင်သည့်အခြေအနေသည် ထိုကာလက ဝေးကွာလွန်းခဲ့သည်။ အနုပညာရှင်တစ်ဦးသည် အနုပညာ လက်ရာတစ်ခုကို နည်း ပညာအားပြု၍ဖန်တီးလိုပါက ကွန်ပျူတာပရိုဂရမ်များကို ကွန်ပျူတာသိပ္ပံပညာရှင်များနှင့်ပူးတွဲ၍ ကိုယ်တိုင်ဖန်တီးရေး သားခဲ့ရသည်။ အနုပညာရှင်များအသင့်အသုံးပြုနိုင်သော ဆော့ဝဲလ်များ ထိုကာလက မရှိသေးပါ။
ဓာတ်ပုံနှင့်ပုံရိပ်များကိုဖတ်ရှု၍ ဒီဂျစ်တယ်စနစ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းနိုင်မှုကို ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် စတင်ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုစမ်းသပ်မှုကို ရပ်စဲလ် ခရစ်ခ်(Russell Kirsch)ဆိုသူက ဝဲလ်လင်တန်တွင် ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ သားဖြစ်သူ၏ ဓာတ်ပုံကို ပုံဖတ်စက်(scanner)ဖြင့် ဖတ်ခဲ့သည်။ ထိုပုံသည် ပထမဦးဆုံးသော ဒီဂျစ်တယ်ပုံရိပ်တစ်ခုအဖြစ် နည်းပညာသမိုင်းတွင် ထင်ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။
စက်ပစ္စည်းများ၊ ကွန်ပျူတာများဖြင့် ထုတ်လုပ်လိုက်သော အနုပညာလက်ရာများကို ပုံနှိပ်ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် စက်ကိရိယာများလည်း မရှိခဲ့ပါ။ ၁၉၆၀ ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် ပုံနှိပ်ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် ပလော့တာ(plotter) ဟုခေါ်သော စက်ကိရိယာများကိုသာ အားထားခဲ့ရသည်။ စက်ကိရိယာ များတွင် မင်တံများနှင်စုတ်တံများကို တင်ဆင်ရသည်။ ထို့နောက် ကွန်ပျူတာများနှင့်ချိတ်ဆက်ခါ မင်တံ၊ စုတ်တံတို့၏ လှုပ်ရှားမှုများကို ထိန်း ချုပ်၍ အနုပညာလက်ရာများကို ဖန်တီးရသည်။ ထိုနည်းဖြင့် ကွန်ပျူတာနည်းပညာကပေးသော အနုပညာလက်ရာများကို ဖန်တီးထုတ်လုပ်ခဲ့ရ သည်။
ထို့အပြင် အီလက်ထရောနစ်လက်နှိပ်စက်ကဲ့သို့ ကိရိယာများကိုလည်း ပုံထုတ်စက်အဖြစ်အသုံးပြု၍ အနုပညာလက်ရာများကို ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ထိုစက်ကိရိယာတို့၏ ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်သော သဘာဝအပေါ်မူတည်၍ အနုပညာလက်ရာများကို ထုတ်လုပ်ရခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဆိုရသော ပလော့တာတွင် မင်တံတပ်ဆင်အသုံးပြုခြင်းဖြင့် မျဉ်းကြောင်းများကိုသာ ထုတ်လုပ်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အနုပညာလက်ရာ များကို မျဉ်းကြောင်းများကိုအားပြု၍ ထုတ်လုပ်ရသည်။ အရိပ်များ၊ ထုထည်များကို ဖန်တီးလိုပါကလည်း မျဉ်းကြောင်းများကိုအားပြု၍သာ ဖန်တီးထုတ်လုပ်ရသည်။ ပလော့တာများ၊ အီလက်ထရောနစ်လက်နှိပ်စက်များဖြင့် ထုတ်လုပ်လိုက်သောအနုပညာလက်ရာများသည် အဖြူနှင့် အမည်းနှစ်ရောင်သာရှိသည့် လက်ရာများဖြစ်သည်။ ထိုကာလက အဖြူအမည်းနှစ်ရောင်ဖြင့်သာ အနုပညာလက်ရာများကို ထုတ်လုပ်နိုင်သေး သည်။
သို့သော်လည်း ဖရီဒါ နက်ခ်f(Fireder Nake) ဆိုသူသည် အရောင်ပါဝင်သောပုံရေးဆွဲမှုများကို ပလော့တာဖြင့် ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ‘Hommage à Paul Klee 13/9/65 Nr.2’ အမည်ရသော လက်ရာတစ်ခုကို ဖရီဒါ နက်ခ်သည် ၁၉၆၅ ခုနှစ်တွင် ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုလက်ရာသည် ထိုခေတ်ကာလ အတွက် ရှုတ်ထွေးလှသော သင်္ချာဆိုင်ရာကိန်းဂဏန်းများကို အသုံးပြု၍ ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သော လက်ရာတစ်ခုဖြစ်သည်။
ဒီဂျစ်တယ်အနုပညာ၏ ခေတ်ဦးကာလများကိုလေ့လာပါက ဘဲလ်သု တေသနဓာတ်ခွဲခန်းကို ချန်လှန်ထား၍ ရမည်မဟုတ်ပါ။ ယခုအခါတွင် ဘဲလ်ကို နယူးဂျာစီ၌ အခြေစိုက်ထားပြီဖြစ်သည်။ ဒီဂျစ်တယ်အနုပညာ၏ ခေတ်ဦးပညာရှင်များသည် ဘဲလ်တွင် အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ သူတို့အထဲတွင် အနုပညာရှင်များနှင့်ကွန်ပျူတာသိပ္ပံကျွမ်းကျင်သူများပါဝင်ခဲ့သည်။ သူတို့သည် အနုပညာနှင့်နည်းပညာဆိုင်ရာ(Art and Technology, EAT) သုတေသနစမ်းသပ်မှုများကို အတူတကွပေါင်းစည်းလုပ်ကိုင်ခဲ့ကြသည်။ သူတို့သည် နည်းပညာကိုအသုံးပြု၍ အနုပညာလက် ရာများ ဖန်တီးထုတ်လုပ်ရန် အတူတကွကြိုးပမ်းခဲ့ကြသည်။ အနုပညာနှင့်နည်းပညာအကြား ချိတ်ဆက်နေမှုများကို ရှာဖွေလေ့လာခဲ့ကြသည်။
၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ဘဲလ်မှ လီအို ဟာမွန်(Leon Harmon)နှင့် ကမ် နိုလတန်(Ken Knowlton)တို့သည် Studies in Perception, 1967 အမည်ရသော လက်ရာတစ်ခုကို အောင်မြင်စွာ ဖန်တီးထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုလက်ရာ သည် ကြဘန လက်ရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ လေ့လာမှုများအရ ဒီဂျစ်တယ် အနုပညာခေတ်ဦးကို ၁၉၅၀ မှ ၁၉၉၀ ခုနှစ်အထိ ပြောဆိုကြကြောင်းတွေ့ရ သည်။ စာရေးသူ၏ ယခုတင်ပြမှုသည် ၁၉၆၀ ခုနှစ်အထိ ယေဘုယျ အခြေ အနေများသာ ဖြစ်နေသေးသည်။ ထို့ကြောင့် ဆက်လက်တင်ပြပါဦးမည်။
ဟန်ဇော်
မန္တလေးအိုင်ကွန်မဂ္ဂဇင်း၊ ၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ